ΠΕΜΠΤΗ 5/9 ΚΑΙ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 6/9
ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ 9:00 ΚΑΙ ΒΡΑΔΥΝΗ 11:10
Γερμανική ταινία σε σκηνοθεσία Μαργκαρέτε Φον Τρότα
Πρωταγωνιστούν: Μπάρμπαρα Σούκοβα, Τζάνετ ΜακΤίρ, Άξελ Μίλμπεργκ
Βιογραφικό δράμα
Διάρκεια 113'
Ο Εβραϊσμός έχει την δύναμη να επιβάλλει τις απόψεις του σε παγκόσμιο επίπεδο. Κάθε φωνή λοιπόν που επιχειρεί να τιθασεύσει την αλαζονεία, είναι ευπρόσδεκτη. Ειδικά όταν προέρχεται από «μέσα».
Το 1961, μια ομάδα Πρακτόρων των Μυστικών Υπηρεσιών του Ισραήλ, της διαβόητης Μοσάντ, απαγάγει από την Αργεντινή τον φυγόδικο εγκληματία πολέμου Άντολφ Άιχμαν. Τον φέρνει στην Ιερουσαλήμ όπου οδηγείται σε Δίκη κατηγορούμενος για Εγκλήματα κατά της Ανθρωπότητας. Η σπουδαία γερμανοεβραία φιλόσοφος και Καθηγήτρια Κοινωνικών Ερευνών Χάνα Άρεντ, καλείται από το έγκυρο περιοδικό «New Yorker» να καλύψει την Δίκη. Έτσι η Άρεντ βρίσκεται στην Ιερουσαλήμ μαζεύοντας τόνους υλικού και παρακολουθώντας τα τεκταινόμενα. Με το πρώτο της ρεπορτάζ όμως, ξεσηκώνεται μια θύελλα αντιδράσεων. Η Άρεντ μέσα στο κείμενο της αναρωτιέται αν η Ηγεσία του εβραϊσμού ώφειλε να ενημερώσει τους Εβραίους για τα δολοφονικά σχέδια των Ναζί, ξεσηκώνοντάς τους παράλληλα σε αντίσταση. Ακόμη παρακολουθώντας την μακαριότητα του Άιχμαν που λίγο έδειχνε να αντιλαμβάνεται το Κακό που έσπειρε με το σχέδιό του περί Οριστικής Λύσης, έγραψε πως στα μάτια της φάνταζε περισσότερο σαν τυπολάτρης Γραφειοκράτης παρά σαν στυγερός δολοφόνος. Ήταν απλά μια παρατήρηση χωρίς στην ουσία όμως να δικαιώνει στο ελάχιστο τον μανιακό έτσι κι αλλιώς εγκληματία πολέμου. Έγινε το έλα να δεις. Φανατικοί μεμονωμένοι Εβραίοι, σιωνιστικές οργανώσεις, απλοί αντιφασίστες, μέχρι και η Μοσάντ την έβαλαν πόστα. Άκουσε τα εξ αμάξης. Οι φίλοι της γύρισαν την πλάτη, το Πανεπιστήμιο της υπέδειξε να μη προκαλέσει για λίγο τους φοιτητές της, θυμήθηκαν μέχρι και κάτι προπολεμικά τσιλιμπουρδίσματα με ένα Πρύτανη που υπέκυψε μετά στο Χιτλερικό καθεστώς, μαζί με κάτι δεκάδες εκατομμύρια Γερμανών. Αλλά η ξεροκέφαλη Άρεντ κατάφερε στο τέλος να κάνει σεβαστή την καθόλου αιρετική και φυσικά κάθε άλλο παρά αθωωτική για τα απάνθρωπα εγκλήματα των Ναζί, άποψή της.
Το ύφος της Μάργκαρετ Φον Τρότα αγγίζει τα όρια του ντοκιμαντέρ. Ξεκάθαρο, στεγνό, χωρίς περιττά ψιμύθια. Ακόμη και το ανεύρυσμα του συζύγου της Άρεντ που παραλίγο να τον στείλει στον τάφο, παρουσιάζεται αποστασιοποιημένα και απαλλαγμένο από συναισθηματική φόρτιση. Η μουσική επένδυση είναι εντελώς διακριτική, σχεδόν απούσα. Παντού υπάρχει ένα υφέρπον αβάσταχτο άγχος, το βάρος των συνεπειών του Ολοκαυτώματος, που εκφράζεται μέσα από την καπνιστική μανία των πάντων. Όλοι με μια τσιγαρούκλα στο χέρι, ακόμη και στο κρεβάτι. Όλα φαντάζουν γκρίζα, μονότονα, αυστηρά. Όλα είναι Λόγος. Σκέψη. Καθαρή μελέτη ενός στυγνού εγκληματία και των κινήτρων του. Αλλά στο βάθος, θίγονται και κάποια άλλα θέματα άξια της προσοχής μας. Η ξεκάθαρη ας πούμε παραβίαση της Κυριαρχίας του Αργεντίνικου Κράτους, από τις Μυστικές Υπηρεσίες του Ισραήλ. Τακτική που τείνει να γίνει καθεστώς στις μέρες μας, καθώς παρατηρούμε νεοκυριαρχικά κράτη σαν τις ΗΠΑ να επιβάλλουν την Τάξη και τον Νόμο βάσει άγραφων κανόνων Φαρ Ουέστ. Μπαμ και κάτω. Με την περίπτωση του Μπιν Λάντεν να φαντάζει η πιο κραυγαλέα. Εξάλλου μόνη της η CIA μας έδειξε μέσω της «εγκεκριμένης» ταινίας της Μπίγκελοου πως θα μπορούσε να είχε συλλάβει (έστω παράνομα) τον άοπλο αρχιτρομοκράτη και να τον είχε προσαγάγει σε μια δίκαιη και αντικειμενική Δίκη. Πριν εκλάβετε αρνητικά για τα όσα αναφέρω προηγουμένως, σκεφθείτε απλά να αντιδρούσε και ο ελληνισμός «καουμπόικα» σε όσες περιπτώσεις θεωρούσε ότι καταπατούνται τα δίκαιά του από ένα άτομο ή μια ομάδα. Να απαιτήσει εμπράκτως και με αψιμαχίες π.χ. όπως οι Ισραηλίτες επιστροφή των Ελλήνων στις πατρογονικές τους εστίες στην Μικρά Ασία ή τον Πόντο. Ή στην Κύπρο. Για να αρκεστούμε στα πρόσφατα. Και μετά να πιάσουμε κάθε εθνότητα, πραγματική ή φανταστική. Να ξεκινήσουν όλοι με τη σειρά να στέλνουν κομμάντος και να απαγάγουν ή να εκτελούν όποιον νομίζουν πως τους αδικεί. Οι Παλαιστίνιοι τον Πρόεδρο των ΗΠΑ ή του Ισραήλ, το ίδιο κάνει. Οι Κούρδοι τον Ερντογάν. Οι Τούρκοι τον Άσαντ. Οι Αργεντίνοι την Βασίλισσα της Αγγλίας για τα Φόκλαντς. Οι Κύπριοι τον Ιωαννίδη. Οι Παναθηναϊκοί τον Μαρινάκη, οι Χαλκιδικιώτες τον Μπόμπολα και πάει λέγοντας. Μπάχαλο η υπόθεση. Το Δίκαιο του Ισχυροτέρου είναι εξ ορισμού άδικο. Αλλά και η οποιαδήποτε προσπάθεια επιβολής ενός υποκειμενικού «Δίκαιου» είναι εξ ίσου κατακριτέα. Μακριά το πήγαμε, αλλά η ταινία έτσι κι αλλιώς προκαλεί γόνιμους συνειρμούς. Οπότε, αν δεν βαριέστε να κάθεστε στην ουρά για τον «Γκάτσμπι» βασανίστε λίγο το μυαλό σας με τα ηθικά διλήμματα που μας βάζει η Φον Τρότα. Δεν θα μπορούσα να κλείσω χωρίς μια αναφορά στην αξιομνημόνευτα λιτή ερμηνεία της εκπληκτικής Μπάρμπαρα Σουκόβα μόνιμης σχεδόν πρωταγωνίστριας της Φον Τρότα, που μεταμορφώνεται σε μια αξιοπρεπέστατη, ευαίσθητη μα και επιβλητική ταυτόχρονα Άρεντ.
